Bij mijn laatste verhuizing waren er uit alle hoeken en gaten artikelen te voorschijn gekomen, gescheurd uit kranten en tijdschriften. Dat werd een stapeltje naast mijn bed in mijn nieuwe huis. Soms lees ik er iets van, zoals gisteren. Een interview met Josep Pla, een reeds lang overleden Catalaanse schrijver, auteur van onder andere El cuaderno gris, Het grijze schrift, een beroemd boek in Spanje. Of het in het Nederlands is vertaald weet ik niet. Een prachtig boek.
Bij het interview een foto. Pla, in de 70, in zijn -zeg maar- woonkeuken. In het huis waar zijn moeder woonde, "La casa de la Mama". Een stoffig en wankel interieur met een grote haard van het type waarin wordt gekookt. De interviewster krijgt zure wijn, Pla drinkt Dimple. Hij rookt soldatenshag, waarvan ik me herinner dat die een jaar of 20 geleden € 0,80 de 120 gram kostte. Maar ja, het was een soort kruimeltabak en binnen de kortste keren zaten er brandgaten in je kleren, in de bekleding van de stoelen en in het vloerkleed. Plá draagt dan ook oude troep, de stoel is een soort schemel en een vloerkleed ontbreekt.
Een paar citaten.
"Toen, met Franco, toen mocht je geen Catalaans meer schrijven. Nou, dan schrijf ik toch Spaans dacht ik. Als je kan schrijven, kan je dat ook in het Spaans."
"Nee mevrouw, met cultuur gaat de wereld niet vooruit. Het enige wat je moet doen is onbeweeglijk blijven. De wereld gaat alleen vooruit met dingen zoals het watercloset, de douche, de telefoon. De uitvinder van het watercloset is Jefferson, een ex-president van de Verenigde Staten" (wat niet klopt).
“Nee nee, ik geloof niet dat cultuur iets kan oplossen. De meeste kinderen, hoe ze ook leren, zullen nooit iets weten."
"De vooruitgang van de wetenschap? Dat is iets voor vier katten. Er zijn nu niet méér mensen dan vroeger die kunnen nadenken."
"Wat ik geloof? Ik geloof helemaal niets, behalve dat de mens een grotesk, stilstaand, exhibitionistisch dier is."
"Je hebt boeren, handelaars en burgers. Iets anders heb je niet. Er bestaat geen enkele fabrikantenfamilie die langer dan drie generaties fabrikant is. Alleen boerenfamilies blijven bestaan."
"De mensen die zichzelf erg belangrijk vinden, zijn de meest onwetende. Als ze konden denken zouden ze niet zijn wat ze zijn. Dan zouden ze ´s winters naast het vuur zitten en ´s zomers onder een boom."
"Het is erg makkelijk onbegrijpelijke taal te schrijven." (wat Karel van het Reve ook ooit schreef).
"Vissoep moet de vierkantswortel uit de vis hebben getrokken."
(Binnenkort bespreek ik onder Kookboeken zijn boek El que hem menjat, door hemzelf in het Spaans vertaald als Lo que hemos comido, in de Nederlandse vertaling Wat wij aten.)
Een en ander overdenkend schoot me te binnen hoe makkelijk in Spanje, in dat land van Wichtigmachers, mensen die werkelijk iets betekenen te benaderen zijn. Mijn vader kwam bij Baroja, ik bij Barandiaran en Oteiza met gemak binnen. Drie Basken, dat wel, maar of dat er wat mee te maken heeft, weet ik niet. Hoogstens dat je in Baskenland en ook in Catalonië eerder tegen een denkend mens aan loopt dan elders in Spanje. Dat weer overdenkend schoot me een uitspraak van Sammy Eilenberg te binnen, toen we ooit vergeefs hadden geprobeerd de conservator van een of ander Spaans museum te spreken. Sammy zei zo ongeveer: "Als ze iets weten dan staat de deur altijd open. Maar diegenen die niks weten, hebben het altijd heel erg druk."
Zie over Pla ook Verhalen » Catalonië en ook Pla over Kerstmenu's, en zie onder Kletsmajoren » Josep Pla. Want hij kon ook kletsen.
(De foto's zijn uit de tijd van het interview, en Dali was ook een Catalaan.)
