Dat “dubbel” is daarom zo belangrijk omdat het mij de essentie van kunst en van emotie lijkt te zijn. Dat begon ik te denken toen ik me een citaat van Karel van het Reve herinnerde: "Een aesthetische gewaarwording ontstaat, wanneer de mens de indruk krijgt dat iets zo is, en tegelijk de indruk krijgt dat iets niet zo is."
Esthetisch lijkt me geen goed woord, alhoewel we bij Van het Reve natuurlijk terdege moeten oppassen. En ook Kopland gebruikt het op dezelfde wijze.
Esthetisch, dat is bijvoorbeeld het resultaat van de projectie over elkaar heen van 100 portretten van Barneveldse meisjes of Nijmeegse jongetjes of Appingendamse oude vrouwtjes. Die Duitse rassenvorsers deden dat. Een werkelijk "schoon" gezicht levert dat op. "Mooi." ("Balance is beauty", van wie was dat ook weer?) Maar aantrekkelijk wordt zo´n Barnevelds meisje pas als ze ook nog een tikje loens is. Casanova: "Dit vlekje [...] vormde een extra bekoring in haar knappe gezicht.". Verulam: "Er bestaat geen schoonheid zonder enige vreemdheid in de proportie." Bomans: "[...] omdat de werkelijke schoonheid berust op een lichte, en daarom ook niet te meten afwijking van het gemiddelde."; "Schoonheid is, zoals elk kunstwerk, een aberratie van de vorm"; "[…] dat men, om iemand precies te treffen zoals hij is, ergens van het origineel moet afwijken." (Daarom lijken die dingen bij madame Tussauds ook niet.)
Dieren met een evenwichtige, symmetrische lichaamsbouw zijn seksueel attractiever. Maar wij zijn mensen. Hoekstra: "Dieren, wormen zelfs, en mensen willen paren". Maar in tegenstelling tot dieren hebben mensen twee hersen-helften die verschillend werk verrichten. "Dubbel".
Esthetisch is rustgevend; kunst, emotie, is dat juist niet. Wel prettig, maar niet rustgevend. Van kunst zeggen dat het schoonheid is, is net zoiets als van emotie zeggen dat het gevoel is.